Лекц№3                                 Карбон хүчил              2-р анги

Нүүрсустөрөгчийн нэг буюу хэд, хэдэн устөрөгчийн атом нь карбоксиль бүлгээр халагдахад үүссэн нэгдлийг карбон хүчил гэнэ.

 буюу COOH бүтэцтэй  функциональ бүлгийн карбоксиль бүлэг гэнэ.

Карбаксиль бүлгийн тооноос нь хамааруулж  нэг, хоёр, олон суурьт карбон хүчил гэж ангилна.

            Нэршил: Энгийн бүтэцтэй карбон хүчлүүдэд түүхэн нэршлийг маш өргөн хэрэглэдэг. ЮПАК нэршлээр нэрлэхдээ – COOH бүлгийг агуулсан нүүрстөрагчийн  хамгийн  урт хэлхээг сонгож  – COOH бүлгээс эхлэн дугаарлана. Харгалзах нүүрстөрөгчийн нэрийн ард хүчил гэсэн үг нэмж нэрлэнэ. Жнь:

 ²CH₃ ¹COOH- этан хүчил (цуугийн хүчил)

³CH₃- ²CH - ¹COOH 2 – метилпропан хүчил

              CH₃

Хоёр суурьт карбон хүчлийг  нэрлэхэд дихүчил гэсэн үг  нэмнэ.

HOOH – COOH этан хүчил (хурган чихний хүчил)

Физик шинж:  Хурц үнэртэй өнгөгүй, дэгдэмхий шингэн, усанд сайн уусдаг,

t_буц = 101⁰C. Арьсан дээр тусвал түлэх аюултай

Хими шинж чанар: ихэнх органик хүчлүүд нь эрдсийн хүчлүүдтэй харьцуулахад сул хүчил юм. Усан уусмалдаа диссоциацид орно.

1.      Карбон хүчлүүд нь идэвхитэй металл, оксид, гидроксид, илүү сул хүчлийн давсуудтай урвалд орно.

....

2.      Карбоксиль бүлгийн нөлөөгөөр α нүүрстөрөгч дээрх  устөрөгчийн атом илүү хөдөлгөөнтэй болно. Иймд радикалаар хялбархан халагдана.

CH₃COOH + CI₂          CICH₂COOH + HCI монохлорцууны хүчил

3.      Карбон хүчлүүд спирттэй урвалд орж ус ялгаруулан нийлмэл эфир үүсгэдэг. Урвал хүчлийн оролцоотой явагдах ба этерификацийн урвал гэнэ.

CH₃COOH + HOC₂H₅                    CH₃COO C₂H₅ + H₂O

4.      Карбон хүчлүүд фосфорын галогенидтэй урвалд орж галоген ангидридыг үүсгэдэг.