2-р анги     

Лекц №1  Хүчилтөрөгч  агуулсан органик нэгдэл

Спирт:

C_nH_2n+1 OH (R-OH) гэсэн ерөнхий томъёотой. Нэршил. ЮПАК-аар гидроксил бүлэг ойр байгаа нүүрстөрөгчийн  атомаас эхлэн дугаарлаж ол дагавар залгана. Спиртийн карбинолтай (-C-OH) холбогдсон радикалын тоогоор нь анхдагч,хоёрдогч гэж ангилна.

CH₃⁴ -CH₂³- CH²- CH₃¹   хоёрдогч бутилын спирт буюу бутанол-2

                     ОН

1.      Нэг атомт: Зөвхөн нэг гидроксил бүлэг агуулсан СН₃ОН метанол.

2.      Хоёр атомт: Хоёр ОН бүлэг агуулсан CH₂-ОН этиленгликоль

                                                                 CH₂-ОН

3.      Гурван атомт: 3 ОН бүлэг агуулсан. CH₂ –CH- CH₂ глицерин

                                                                ОН   ОН  ОН

Физик шинж:  С₁₂ хүртэл шингэн, С₁₂ – аас дээш хатуу, спиртүүд нь уснаас хөнгөн, усанд уусдаг.

Нэг атомт ханасан спиртийн гомолог эгнээ

Спиртийн нэр	Томъёо	Буцлах t0,,C	Хайлах t0,,C	Нягт, г\см3
Метилийн(метанол)	СН3ОН	64,7	-97,1	0,79
Этилийн (этанол)	С 2Н5ОН	78,3	-110,5	0,79
Пропил (пропанол)	С 3Н7ОН	97,2	-127	0,80
Бутилын(бутанол-1)	С 4Н9ОН	117,9	-89,6	0,81
Амилын (пентанол-1)	С 5Н11ОН	137,8	-78,2	0,81
Гексилийн(гексанол-1)	С 6Н13ОН	155,7	-51,6	0,82
Гептилийн(гептанол-1)	С 7Н15ОН	176,3	-35,2	0,82
Октилийн(октанол-1)	С 8Н17ОН	194,5	-14,0	0,83
Нонилийн(нонанол-1)	С 9Н19ОН	213,5	-5,0	0,83
Децилийн(деканол-1)	С 10Н21ОН	231,0	+7,0	0,83

    Электроны томъёо

Хими шинж: Металлтай (Na, K) 2C₂H₅OH + 2 Na = 2C₂H₅ONa + H₂

                                                                                 Алкоголят натри

Алкоголятууд нь усаар үйлчилэхэд амархан задардаг.

C₂H₅ONa + H₂O          C₂H₅OH + NaOH

2. Шүлттэй урвалд орно. C₂H₅OH + NaOH= C₂H₅ONa + H₂O

3.  Исэлдэх C₂H₅OH + [O] 

4.Шатах 2 CH₃OH + 3O₂                2CO₂ +4H₂O

Метилийн спирт CH₃OH (Метанол, модны спирт) өнгөгүй шингэн, маш хортой.

Хэрэглэх: Уусгагч,шувууны өсөлтийг түргэтгэх чухал амин хүчил болох метионинг синтезлэх, эм будаг, үл хөдлөх шингэн, формальдегидын хуванцар үйлдвэрлэхэд хэрэглэнэ.

Этилийн спирт C₂H₅OH Өнгөгүй шингэн, t_буц= 78.3⁰С, гэрэлтэй дөл гарган шатдаг.

Гарган авах: 1. Сахарлаг бодисыг исэлдүүлж

2. Мод           глюкоз            спирт

3. Гидратациар 
Хэрэглэх: Уусгагч,эмнэлэг гоо сайхны бэлдмэл, лакны үйлдвэр болон синтезийн каучук, пластмасс, будагч, диэтилийн эфир, цууны хүчлийн синтезэд хэрэглэнэ.